منشأ حیات روی زمین چه بود؟ چگونه زمین تحول پیدا کرد و بذر حیات در آن بارور شد؟ در روزگار نخستین منظومه شمسی زمین چه شرایطی را سپری می کرد و چگونه توانست دوران پرشتاب خود را پشت سر گذارد؟ به نظر می رسد دانشمندان هیچ گاه نتوانند به چهره زمین در آن روزگار بنگرند اما می توانند نقاطی را بیابند که امروز شرایطی مشابه زمین آن روزگار را تجربه می کنند. سیارات فراخورشیدی شاید محل مناسبی برای این جستجو باشند، اما در فاصله های دوردست ما هستند و هنوز تا فتح آنها راه طولانی در پیش است. در میان همسایگان مان اما تیتان این قمر شگفت انگیز زحل شاید محل مناسبی برای این جستجو باشد؛ تنها قمر منظومه شمسی که دارای اتمسفر است و بر سطح آن دریا هایی از مایعات وجود دارند هرچند این دریاچه ها به جای آب از متان پر شده باشند.
تیتان یا ساترن ۶ بزرگ ترین قمر از اقمار زحل و دومین قمر بزرگ منظومه شمسی و تنها قمری از منظومه ماست که از جوی چگال برخوردار است. غیر از زمین این قمر دوردست که ابعاد آن دست کمی از یک سیاره متوسط ندارد، تنها جایی است که دانشمندان معتقدند روی سطح آن دریچه هایی از مایعات وجود دارند. قطر این قمر ۵۰ درصد بزرگ تر از قطر ماه و جرم آن ۸۰ درصد بیش از ماه زمین بوده و با چنین ابعادی از سیاره عطارد بزرگ تر است. این قمر را نخستین بار در سال ۱۶۵۵ اخترشناس آلمانی، کریستیان هویگنس کشف کرد. تا پیش از سال ۲۰۰۴ هیچ کس نتوانسته بود چهره واقعی این قمر را ببیند. در این دوره با بررسی های دور سنجی و تحلیل داده هایی که ماموریت های مختلف از این قمر به زمین می فرستادند، دانشمندان نسبت به وجود دریاهایی از متان مایع بر سطح این قمر و همچنین احتمال بارندگی در آن خبر داده بودند. در سال ۲۰۰۴ کاوشگر اروپایی هویگنس، فرود در جو این سیاره را با موفقیت به پایان برد و برای نخستین بار تصاویری از چهره سطح این قمر را آشکار کرد. اگرچه در این تصاویر نشانه ای از دریاها دیده نشد، اما امکان وجود بارش ها و بقایای دریاچه های موقت تایید شد و در عین حال اعلام شد؛ احتمال وجود دریاچه های دائمی در نواحی قطبی این قمر وجود دارد. جو این قمر عمدتا از نیتروژن تشکیل شده است و ابرهای غلیظ متان و اتان آن را پوشانده اند. تنوع موادآلی در این قمر بسیاری از دانشمندان را به این باور رسانده که محیط تیتان شرایط پرورش حیات را دارد و حداقل برخی میکروارگانیسم ها در شرایطی مشابه وضعیت تیتان می توانند به زندگی ادامه دهند. به همین دلیل تیتان همیشه یکی از اهداف جذاب برای کاوش های فضایی به شمار می رفته است.
● دریاچه ای روی تیتان
از زمانی که در سال ۲۰۰۴ میلادی مدار گرد کاسینی در مدار زحل و اقمار آن قرار گرفت، دانشمندان همیشه نیم نگاهی به تیتان داشته اند. در حقیقت تیتان یکی از هدف های اصلی کاوش های آنها به شمار می رفت.
یکی از مناظری که این دانشمندان از آن زمان تاکنون منتظر به دام انداختن آن هستند، بازتاب نور خورشید از دریاچه های احتمالی روی سطح تیتان است.
سطح نشین هویگنس توانسته بود امکان وجود این دریاچه ها را روی سطح متان ثابت کند. بررسی داده های این سیاره نشان می داد احتمالا دریاچه های دائمی از متان مایع بر سطح این قمر پراکنده اند و تعداد چنین دریاچه هایی در نیمکره شمالی بیشتر است. اما در این سال ها زاویه تابش خورشید به گونه ای بود که نیمکره شمالی این قمر در تاریکی فرو رفته بود تا این که سرانجام در ماه های اخیر، خورشید شروع به تابیدن بر سطح نیمکره شمالی این قمر کرد و فرصتی که تمام این سال ها دانشمندان منتظرش بودند، به دست آمد. ۸ جولای سال جاری طیف سنج های نقشه برداری مرئی و فروسرخ کاسینی توانست نمایی از این قمر را به دام بیندازد که پس از پردازش و تحلیل های نهایی، هفته گذشته منتشر شد. جو غلیظ تیتان مانع بازتاب بسیاری از طول موج های بازتاب شده از سطح تیتان می شود، اما در این تصویر به دلیل زاویه مناسب و ابزار استفاده شده در تصویربرداری، بازتاب نور خورشید از روی دریاچه ای در نیمکره شمالی به وضوح مشخص شده است.
محققان با بررسی این تصویر و اصلاح بازتاب های آن متوجه شده اند این دریاچه که به دریای کراکن (Kraken) معروف شده، وسعتی معادل ۴۰۰ هزار کیلومترمربع دارد و ابعاد آن از دریای خزر بزرگ تر است.
بررسی داده های پیشین این مدارگرد نشان می دهد این دریاچه دست کم مدت ۳ سال بر سطح این قمر پایدار بوده است و همین مساله نشان می دهد چرخه هایی از جریان مایع مشابه زمین بر این قمر وجود دارد؛ با این تفاوت که چرخه های زمینی آب را در چرخش قرار می دهند و در تیتان این چرخه ها برای متان برقرارند.
|